Ngày 14-10-2025, tại Hà Nội, Bộ Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương và Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đồng tổ chức Hội thảo khoa học: “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không”. Hội thảo khẳng định vị trí, vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong những lĩnh vực quan trọng, "xương sống" của nền kinh tế trong giai đoạn tới.
Chủ trì hội thảo có các đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng: Vũ Hồng Thanh, Phó Chủ tịch Quốc hội; Hoàng Trung Dũng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản; Thái Thanh Quý, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương; đồng chí Phạm Thúy Chinh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội.
Hội thảo còn có sự tham gia của đại diện lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương; các chuyên gia, nhà khoa học; lãnh đạo Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines) và đại diện một số doanh nghiệp nhà nước…
Đoàn Chủ tịch chủ trì và điều hành hội thảo_Ảnh: Đình Quyết
Tính đến năm 2024, cả nước có 671 doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ hơn 50% vốn điều lệ. Tổng tài sản của doanh nghiệp nhà nước đạt hơn 5,6 triệu tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đạt gần 3 triệu tỷ đồng, tổng doanh thu đạt gần 3,3 triệu tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt hơn 227.000 tỷ đồng. Trong cơ cấu kinh tế quốc dân, doanh nghiệp nhà nước không chỉ là chủ thể sản xuất, kinh doanh mà còn là lực lượng nòng cốt, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, giữ vững an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh tài chính, quốc phòng - an ninh và an sinh xã hội. Khu vực doanh nghiệp nhà nước chiếm tỷ trọng lớn trong tổng đầu tư xã hội, đóng góp hơn 29% GDP và hơn 30% tổng thu ngân sách, là nguồn lực quan trọng bảo đảm cho sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Hội thảo khoa học “Vai trò của doanh nghiệp nhà nước trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế: Góc nhìn từ ngành hàng không” được tổ chức trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, tiến tới Đại hội XIV sắp tới. Đây là giai đoạn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong tiến trình phát triển đất nước, với yêu cầu phải tiếp tục đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, phát huy vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, nâng cao hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước, đồng thời thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ.
Phát biểu khai mạc hội thảo, đồng chí Vũ Hồng Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế nhà nước đã khẳng định vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân, góp phần quan trọng vào tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và nâng cao đời sống nhân dân. Doanh nghiệp nhà nước từng bước đổi mới, nhiều tập đoàn, tổng công ty có quy mô lớn, giữ vị trí trọng yếu trong các ngành thiết yếu của nền kinh tế và có khả năng cạnh tranh ở tầm khu vực. Trong suốt chặng đường đó, khu vực kinh tế nhà nước không chỉ là “công cụ vật chất” của Nhà nước, mà còn là lực lượng nòng cốt trong bảo đảm các cân đối lớn và giữ vững các trụ cột an ninh quốc gia…, góp phần củng cố nền tảng vững chắc cho phát triển kinh tế độc lập, tự chủ.
Những năm gần đây, doanh nghiệp nhà nước tiếp tục phát huy vai trò nòng cốt, chủ lực, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế thông qua cung ứng ổn định các sản phẩm và dịch vụ thiết yếu... Bên cạnh đó, doanh nghiệp nhà nước cũng là lực lượng tham gia tích cực vào đầu tư hạ tầng chiến lược, phát triển vùng khó khăn, góp phần ổn định thị trường, kiểm soát lạm phát và dẫn dắt đổi mới trong các lĩnh vực mới như năng lượng tái tạo, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn.
Tuy nhiên, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, cần thẳng thắn nhìn nhận, hiệu quả của một số doanh nghiệp vẫn chưa tương xứng với nguồn lực được giao; năng lực cạnh tranh quốc tế còn hạn chế; vai trò tiên phong trong đổi mới, sáng tạo chưa thực sự nổi bật. Một số doanh nghiệp nhà nước vẫn hoạt động theo mô hình quản trị cũ, nặng về hành chính, chậm đổi mới cơ chế tài chính, chậm chuyển đổi số. Việc phối hợp giữa các cơ quan chủ sở hữu và doanh nghiệp có lúc chưa đồng bộ; thông tin, dữ liệu về vốn, tài sản nhà nước còn chưa được số hóa, gây khó khăn cho công tác quản lý, giám sát...
Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, trong quá trình xây dựng Dự thảo Nghị quyết về phát triển kinh tế nhà nước, Chính phủ đang xem xét, đề xuất một số mục tiêu và định hướng cụ thể. Trong đó hướng tới ít nhất ba doanh nghiệp vào nhóm 500 doanh nghiệp có doanh thu lớn nhất thế giới (Fortune Global 500); 100% tập đoàn, tổng công ty nhà nước áp dụng nguyên tắc quản trị tiên tiến theo chuẩn mực của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD).
Để đạt được các mục tiêu này, theo Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh, cần triển khai đồng bộ một số nhóm giải pháp lớn như hoàn thiện cơ chế huy động và sử dụng vốn, phát huy hiệu quả nguồn lực nhà nước; Mở rộng hợp tác công - tư, khuyến khích doanh nghiệp nhà nước dẫn dắt chuỗi liên kết với doanh nghiệp tư nhân; thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện; gắn phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội. Cùng với đó, cần xem xét cơ chế để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong khu vực doanh nghiệp nhà nước, với trung tâm nghiên cứu, quỹ đầu tư mạo hiểm và cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox) trong các lĩnh vực năng lượng, hạ tầng, logistics, công nghệ số…
Thực tiễn thời gian qua cho thấy rõ vai trò trụ cột của doanh nghiệp nhà nước trong những thời điểm khó khăn. Hàng không Việt Nam, trong đó Tổng Công ty Hàng không Việt Nam (Vietnam Airlines), đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển thị trường hàng không Việt Nam với quy mô và sản lượng vận chuyển hành khách lớn nhất. Cùng đó, đây là doanh nghiệp nhà nước có nhiều đóng góp, liên quan trực tiếp đến thương mại, logistic, du lịch và công nghiệp hỗ trợ. Vì vậy, cần đầu tư và nghiên cứu ứng dụng công nghệ mới như tự động hóa, chế tạo, trí tuệ nhân tạo trong quản lý bay, điều hành khai thác dịch vụ, khách hàng; đồng thời, cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế về tiền lương, thưởng để khuyến khích, thu hút, giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao…
Phát biểu đề dẫn Hội thảo, đồng chí Thái Thanh Quý, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh: Việc lựa chọn chủ đề hội thảo có ý nghĩa quan trọng trong việc đề xuất giải pháp phát huy hiệu quả vai trò của doanh nghiệp nhà nước, đặc biệt là Vietnam Airlines, trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và thực hiện mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, 2045.
Đồng chí đề nghị các đại biểu tập trung thảo luận 5 nhóm vấn đề lớn: 1- Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với kinh tế nhà nước và doanh nghiệp nhà nước, bảo đảm lãnh đạo toàn diện nhưng không làm thay chức năng quản trị, điều hành doanh nghiệp; 2- Đổi mới chính sách phát triển doanh nghiệp nhà nước, bảo đảm doanh nghiệp nhà nước vừa giữ vai trò chủ đạo, vừa thực hiện tiến bộ - công bằng xã hội, tách bạch rõ hoạt động công ích và kinh doanh theo cơ chế thị trường; 3- Thúc đẩy hợp tác công - tư (PPP), tận dụng nguồn lực tư nhân cùng với nguồn lực nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ chiến lược, giảm áp lực ngân sách, trên cơ sở cơ chế minh bạch, hiệu quả; 4- Đánh giá toàn diện hoạt động doanh nghiệp nhà nước, nhất là trong ngành hàng không; đề xuất giải pháp nâng cao năng lực đầu tư chiến lược, quản trị hiện đại, ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và năng suất chất lượng; 5- Đề xuất chính sách xây dựng doanh nghiệp nhà nước mạnh, có khả năng cạnh tranh quốc tế, mở rộng hợp tác, đầu tư ra nước ngoài, nâng cao hiệu quả hoạt động và khẳng định vai trò dẫn dắt, đặc biệt với Vietnam Airlines trong thời gian tới.
Trên cơ sở gợi ý của Ban Tổ chức, hội thảo gồm hai phiên: Phiên 1 là phát biểu tham luận của đại biểu; Phiên 2 là thảo luận bàn tròn. Các ý kiến, tham luận tại hội thảo đã tập trung làm rõ những nội dung, nội hàm, giải pháp về tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng đối với kinh tế nhà nước nói chung và doanh nghiệp nhà nước nói riêng qua góc nhìn từ ngành hàng không. Từ đó, đề xuất quan điểm, định hướng trong hoạch định chính sách để bảo đảm kinh tế nhà nước vừa thực hiện tốt vai trò chủ đạo, đóng góp vào phát triển kinh tế, đồng thời thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; là lực lượng chủ lực để thực hiện phát triển kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Phát biểu bế mạc hội thảo, đồng chí Hoàng Trung Dũng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản cho biết, hội thảo đã nhận được nhiều tham luận, nghe các trao đổi tâm huyết, sâu sắc của các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý và đại diện các doanh nghiệp, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao và sự quan tâm sâu sắc đối với vai trò của khu vực doanh nghiệp nhà nước. Các ý kiến tại hội thảo khẳng định, doanh nghiệp nhà nước là lực lượng quan trọng, công cụ chủ yếu để Nhà nước định hướng, điều tiết và dẫn dắt nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong các ngành trọng yếu của nền kinh tế, ngành hàng không Việt Nam có vị trí đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là lĩnh vực giao thông vận tải đơn thuần mà còn là động lực thúc đẩy thương mại, du lịch, đầu tư, giao lưu văn hóa và đối ngoại quốc gia. Hàng không là “cầu nối không gian phát triển”, “động lực hội nhập” và là một trong những biểu tượng thể hiện năng lực cạnh tranh, tầm vóc và uy tín của quốc gia. Tổng Công ty Hàng không Việt Nam - doanh nghiệp nhà nước chủ lực trong ngành hàng không - đã thể hiện rõ vai trò dẫn dắt, định hướng và tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, vừa bảo đảm hiệu quả kinh tế, vừa hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ chính trị, quốc phòng, an sinh xã hội và đối ngoại. Trong nhiều năm qua, Vietnam Airlines đã không ngừng mở rộng mạng đường bay trong nước và quốc tế, đầu tư hiện đại hóa đội tàu bay, nâng cao chất lượng dịch vụ, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới, góp phần thúc đẩy du lịch và hội nhập quốc tế. Đặc biệt, trong giai đoạn hậu COVID-19 và trước những biến động phức tạp của kinh tế thế giới, Vietnam Airlines đã thể hiện bản lĩnh kiên cường, tinh thần đổi mới và khát vọng vươn lên mạnh mẽ, phục hồi nhanh và từng bước khẳng định vị thế của hãng hàng không quốc gia.
Theo đồng chí Hoàng Trung Dũng, đổi mới, cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả doanh nghiệp nhà nước là một trong những đột phá chiến lược nhằm củng cố vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tự cường, hướng tới mục tiêu phát triển nhanh và bền vững mà Đại hội XIII của Đảng đã xác định. Đòi hỏi phải hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế quản trị, cơ chế giám sát vốn, đồng thời tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới mô hình quản trị theo chuẩn mực quốc tế.
Để phát huy hơn nữa vai trò, vị thế của doanh nghiệp nhà nước nói chung và của Vietnam Airlines trong thời gian tới, tại hội thảo, các đại biểu đề xuất một số định hướng và giải pháp trọng tâm:
Một là, Nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, chính sách ưu tiên phát triển DNNN trong các lĩnh vực then chốt, đặc biệt là hạ tầng chiến lược như hàng không, năng lượng, viễn thông, logistics và tài chính - ngân hàng.
Hai là, tập trung giải quyết dứt điểm các điểm nghẽn về cơ chế, thể chế và quản lý vốn nhà nước; tăng cường phân cấp, ủy quyền, bảo đảm tính chủ động, tự chịu trách nhiệm của doanh nghiệp; đồng thời, xây dựng cơ chế giám sát minh bạch, hiệu quả để phòng ngừa thất thoát, lãng phí.
Ba là, đẩy mạnh chuyển đổi số, đổi mới mô hình quản trị theo chuẩn quốc tế, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, coi đây là khâu đột phá để nâng cao hiệu quả hoạt động và năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước.
Đối với Vietnam Airlines, cần tiếp tục khẳng định vai trò hãng hàng không quốc gia, phát triển theo hướng bền vững, thân thiện môi trường, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị toàn cầu; đồng thời, giữ vững vai trò tiên phong thực hiện các nhiệm vụ chính trị, quốc phòng, đối ngoại và quảng bá hình ảnh đất nước…
Phiên thảo luận bàn tròn tại hội thảo_Ảnh: Đình Quyết
Hội thảo đã khẳng định các nội dung có giá trị lý luận và thực tiễn cao, góp phần quan trọng cho việc hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách phát triển kinh tế nhà nước nói chung, doanh nghiệp nhà nước nói riêng trong thời kỳ mới; cung cấp thêm nhiều luận cứ khoa học và thực tiễn quý báu để tiếp tục khẳng định vai trò nòng cốt, dẫn dắt của khu vực doanh nghiệp nhà nước trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Theo Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, những ý kiến, khuyến nghị của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý là cơ sở quan trọng cho công tác tham mưu, hoạch định chính sách; đồng thời là nguồn tham khảo thiết thực cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp và các nhà nghiên cứu trong thời gian tới./.
